Ríluachmhar

Lá Nollag a tháinig an glaoch, um thráthnóna. Bhíomar inár suí sa chistin, bricfeasta deireanach ite againn, na bronntanais uilig oscailte.

D’aithin mé an guth ar an nguthán ar an bpointe. Cara m’iníne a bhí ann, cailín atá ag obair san India i láthair na huaire, cailín a shuigh go mion minic chun boird leis an gclann a bhí ina suí chun boird an mhaidin sin.

‘Happy Christmas!’ arsa sí go gliondrach, cé gur airigh mé uaigneas an deoraí ina beannacht.

‘It’s evening time here…’ a dúirt sí, '...and I was standing by the banks of the Ganges, thinking of you all, so I just lit a candle, and sent it floating down the river, for all of you today.’

Shamhlaigh mé an cailín álainn sin, í na mílte míle óna baile dúchais, í ina seasamh taobh leis an nGanges ag cuimhneamh orainne, í ag lasadh coinnle dúinn agus á cur, le cion, ag snámh ar abhainn i bhfad i gcéin.

Agus mé ag breathnú amach ar an abhainn a ritheann ar chúl tí s’againne, is é an smaoineamh a rith liom agus mé ag éisteacht léi ar an bhfón, ná gurbh álainn amach is amach, agus gur ríluachmhar, an bronntanas a thug sí dúinn an mhaidin úd.
.

Cloch Le Carn

Anocht, ar RTÉ 1, ag 7.30 i.n., beidh clár teilifíse, Cloch le Carn, le feiceáil, clár is ómós do Eugene Lambert, an puipéadóir a bhásaigh ag tús na bliana. B’fhear é a bhunaigh an Lambert Puppet Theatre; fear díograiseach, fear le fís, fear le grá nach beag aige dá phuipéid.

Agus, b’fhear é a chuir go mór le mo shaol féin, agus mé i mo pháiste, am a bhínn ag breathnú ar na carachtair Rory, O’Brien, Godmother, Judge, Foxy, Fortycoats, Mr. Crow, Sneaky the Snake, Doctor Astro agus Maeve the Witch, ar Wanderly Wagon.

Ó tharla gur scríobh mé an giota seo ar mo bhlag faoi, iarradh orm cúpla focal a rá don chlár, rud a rinne mé, mar go bhfuil meas nach beag agam ar obair an fhir uasail sin agus, go deimhin, ar obair a theaghlaigh. Chomh fada agus is eol dom, tá, nó bhíodh, siad uilig páirteach sa ghnó, ar dhóigh amháin nó ar dhóigh eile, tráth den saol.

B’fhéidir go gcloisfidh sibh abairt nó dhó uaim ar an gclár. Braitheann an méid sin ar eagarthóireacht, is dócha. Pé scéal é, thug mo choinne le RTÉ chuig an amharclann cháiliúil mé, áit ar thóg mé na pictiúir sa bhlagmhír seo daoibh, a léitheoirí.

Bhí Judge ag tógáil sosa, idir radhairc, agus dheasaigh sé é féin dom, le go mbeadh deis agam an pictiúr seo a thógáil. Nach é atá gealgháireach ag breathnú, cé gur dóigh liom go bhfuil sé iontach brónach ó cailleadh a chara dhil, O’Brien.

An cuimhin libh cé a bhíodh ina chónaí sa teachín beag sin thuas?

Agus an n-aithníonn sibh an féan fánaíochta seo? Ar ndóigh, beidh sibh ann nach bhfaca Wanderly Wagon riamh, ó tharla sibh ró-óg, nó in bhur gcónaí i bhfad ó cheantar aon chainéalach tuaithe, fearacht Chonamara, áit nach raibh againn ach cainéal amháin teilifíse ar feadh na mblianta, sin RTÉ. Chuir Eugene Lambert 'draíocht' os ár gcomhair. Chuir sé le sonas ár nóige.

Bhí teaghlach mór ag Eugene, agus bhí cairde go leor aige, idir pháistí agus phuipéid. Casadh sibh le cuid acu anocht, an Luan, ar RTÉ 1, Cloch le Carn, ag 7.30 i.n.

.

Fíor-réaltacht

Leag sí a cloigeann ar mo ghualainn, mar a bheadh meáchan a smaointe, an easpa tuisceana, róthrom. Thit a deora ina dtuilte, agus bhris mo chroí di.

‘I can’t believe he’s gone.’ a dúirt sí.

Bhí mé ar chomhaois léi an t-am a bhásaigh m’athair féin, agus d’airigh mé arís an phian sin a thagann le bás tobann tuismitheora, go háirithe nuair nach mbíonn comhartha tinnis ná rabhadh ann roimh ré.

Anocht, tá dlúth-theaghlach scriosta ag drochscéal a tháinig aniar aduaidh orthu aréir.

Anocht, agus mé ag breathnú ar Prime Time, drochstaid na tíre seo, arís eile, faoi chaibidil ag an bpainéal ann, is leis an dlúth-theaghlach sin atá mo thrua. Ní féidir an bás, ná buairt an bháis, a sheachaint.
.

Lá an Altaithe

Daoibhse thall i Meiriceá, sibhse a thugann cuairt rialta ar mo bhlag, tá súil agam go bhfuil a fhios agaibh go mbíonn fearadh na fáilte romhaibh i gcónaí, agus buíochas uaim as bhur gcuideachta.

Tá súil agam go mbeidh Lá an Altaithe faoi shéan agus faoi mhaise agaibh, go mbeidh sibh uile i gcuideachta bhur muintire, agus i gcuideachta bhur gcairde, agus go mbainfidh sibh sult as an lá mór seo a bhíonn agaibh thall.

Síocháin libh, agus sonas oraibh, a chairde!
.

Cá Bhfuil Mé?

San áit seo, táim i mo shuí go ceochánta faoin gclúid, tá leaba bhrothallach agam, tá caoi mhaith orm, táim ar mo chompóirt, táim cluthmhar anseo, táim ar mo chraoibhín, ar mo chúilín seamhrach, ar mo thúilín tseabhrach, faoi dhídean dheas mhothallach, tá saol sámh agam, tá sáimhríocht anseo, tá saoráid mhór agam, táim i nead sheascair, táim ar mo shocracht, táim chomh té le luichín i stáca.

Tearmann teochroíoch, crios cluthar, ciorcal cosantach, dídean dhíonach? Céard a thabharfá féin ar an áit sin ina bhfuilim anois?
.

Róluath

Mar a scríobh mé cheana, bíonn laethanta brónacha againn uile, ag amanna ar leith, b’fhéidir, ar chúis amháin nó ar chúis eile.

San áit a mbíodh mothúcháin áthais, agus ceiliúradh, ar an lá seo tráth den saol, tá brón anois. Is mar sin a bheas, is dóigh liom, go lá mo bháis féin.

Roinnim an dán thíos libh, a léitheoirí, mar nach bhfuil ar mo chumas aon cheo eile a scríobh le lá nó dhó. Is dán é a scríobh mé do chárta cuimhneacháin mo dheirféar, Ciara, cúpla mí i ndiaidh a báis.

Mura miste libh, a léitheoirí, roinnim an dán libh i gcuimhne uirthi inniu, ar a lá breithe. Bheadh sí 33 bliana d’aois, dá mbeadh sí fós linn. Ach níl sí linn, agus sin fáth mo bhuartha inniu.

Róluath

Ní raibh a fhios nuair a tháinig tú chugainn
Nárbh fhada do sheal linn, a chroí,
Go raibh breithiúnas tugtha ag aingle
Gur ar iasacht a bhí tú ó Dhia.

Bhí ábhar do shaoil ar phár Pharthais,
do chinniúint breactha roimh ré,
breith agus bás is gan eatarthu
ach tréimhse do bheatha in am Dé.

Ó d’imigh tú uainne gan choinne,
tháinig deireadh do thuras ‘s do dhán,
aistear álainn go tubaisteach gearrtha,
tú sciobtha ó chairde ‘s ó chlann.

Scríobh tú do scéal inár gcroíthe,
é deartha go domhain ‘s go deo,
sé giorracht d’aiste a fhágann
muid uile ag sileadh na ndeor.
.

Tracey Fay

Mura ndéanfaidh tú a dhath eile an deireadh seachtaine seo, a léitheoir, b’fhiú duit éisteacht leis an agallamh a rinne Gerry Ryan ar maidin le Damien Fay, uncail an chailín thragóidigh sin, Tracey Fay.

Chuir Gerry na ceisteanna deacra ar Damien, ceisteanna nach raibh éasca a chur, cheapfainn féin, ach a raibh gá leo, ar bhealach, le go bhfaighimis an scéal, mar a thuigeann Damien é, ó thaobh mhuintire Thracey de.

D’airigh mé go raibh féith na fírinne i bhfocail Damien, gur fear é atá go hiomlán trína chéile agus croí briste mar gheall ar an méid a tharla, agus gur inis sé scéal an teaghlaigh ar dhóigh nach raibh sé cloiste, agamsa ar aon nós, go dtí seo.

Molaim Gerry Ryan as an dóigh ar láimhseáil sé an t-agallamh, agus mholfainn daoibhse, a léitheoirí, éisteacht leis an agallamh anseo am éigin, más mian libh léargas a bheith agaibh ó dhuine de na daoine a bhí muinteartha le Tracey bhocht.

Tá léargas eile le fáil anseo, agus anseo, ach ní fhaca mé aon léargas ar an scéal anseo fós.
.

Ragairne

Feictear dom nach bhfuil a dhath le cloisteáil, ná le léamh, ó na meáin chumarsáide na laethanta seo ach drochscéalta. Táim den tuairim go raibh an ceart ag Proinsias i rith na Nollag, na drochscéalta sin ceilte uaidh féin agus a bhean, an t-am caite acu ag léamh, ag comhrá, ag airneán, i gcomhluadar a chéile, agus i gcomhluadar daoine muinteartha leo.

Rinne mé féin amhlaidh. Chaith mé an Nollaig ag ragairne ar fud na tíre, gan aird dá laghad agam ar a raibh ag tarlú ar fud an domhain, ach m’aird dírithe ar an méid a bhí ag tarlú i mo shaol féin, le mo dhream féin.

Ar ndóigh, rinne mé barraíocht. Níl sé i bhfad ó shin ó scar mé féin agus An Bord Snip lena chéile, agus táim ag íoc as mo ragairne anois, muise, gan fuinneamh caitín agam ó d’fhill mé. Nílim tinn ar chor ar bith, ach spíonta amach is amach. Sách maith agam é! Ach ba shultmhar an turas chun tuirse é, mar sin féin...
.

Ó Oileán go hInis

Sin thuas an radharc a d’fhág mé i mo dhiaidh inné, agus mé ag imeacht ó Cheantar na nOileán, agus seo thíos an radharc a bhí romham agus mé ag teacht isteach go hInis Eoghain tráthnóna inniu.




Tá sé go deas bheith ar ais i gCeann Scríbe, cé go raibh sé deacair slán a fhágáil ag mo mhuintir arís. Maidin inné, d’fhágamar deichniúir acu in Aerfort na Sionainne, iad in ainm a bheith i mBostún an tráthnóna sin. Níl siad ann fós.

Bhí mé ag éisteacht le clár Joe Duffy ar an mbealach ar ais sa charr inniu, agus bhí sé rud beag cantalach, cheap mé féin. An drochaimsir a bhí ag spochadh as, nó neamhinniúlacht na n-údarás agus iad ag dul i ngleic leis an drochaimsir, is cirte a rá. Tuigim a chás.

Chaith mé go leor ama ag tiomáint ar na bóithre le seachtain anuas, mé ag dul ó Dhún na nGall go Baile Átha Cliath, ó Bhaile Átha Cliath go Ceantar na nOileán, ó Cheantar na nOileán go hAerfort na Sionainne cúpla geábh, agus ó chathair na Gaillimhe go Dún na nGall inniu. Níor chuir an sioc isteach ná amach orm in aon áit, ach amháin i mBaile Átha Cliath, áit a raibh drochbhail ar na bóithre, gan gaineamh ná salann caite orthu, mar ba chóir, shílfeá.

Maidir leis na cosáin, ní bhfuair siad aird ó na húdaráis in aon cheantar, feictear dom, gan trácht ar aon bhóthar nár phríomhbhóthar é. Fágadh go leor daoine sáinnithe ina dtithe, gan trácht orthu siúd a fágadh gan uisce, agus gan teas.

Glaodh ar An bPluiméir go minic Lá Nollag, daoine bochta i bpráinn agus an sioc ag pléascadh píopaí orthu, fiú na laethanta luatha sin, ach ní raibh aon chruinniú éigeandála ag na húdaráis éagsúla i mBaile Átha Cliath go dtí inniu!

Bliain nua faoi shéan agus faoi mhaise, a léitheoirí?
.

Ceangailte Go Buan

Nuair a dhúisigh mé ar maidin, ní i mo leaba féin a bhí mé, agus ní raibh an Garraíodóir le mo thaobh, ach an oiread. Mar sin féin, bhí suaimhneas ar leith i mo chomhluadar, an cineál suaimhnis sin a thagann nuair a bhím ar ais i mo cheantar dúchais, ar ais le mo dhream féin.

I láthair na huaire, tá mo mhuintir uile sa bhaile. Chaitheamar trí lá agus oíche i mBaile Átha Cliath, ar ragairne ag bainis mo nia, agus d’éirigh linn uile ár mbealach a dhéanamh abhaile arís, go slán sábháilte, in ainneoin na drochaimsire agus na mbóithre sleamhna.

Cé nach sa bhaile atáim, is sa mbaile a airím, mar sin féin. Sé an radharc thuas a bhí romham ar maidin nuair a d’éirigh mé, agus chinn mé an grianghraf a ghlacadh agus a roinnt libh, a léitheoirí, le go bhfeicfidh sibh an fharraige agus na sléibhte lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan.

Maidir leis an nGarraíodóir bocht, an fear lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan, thug sé frídíní uile Bhaile Átha Cliath abhaile leis go Ceann Scríbe. Tá sé ag tabhairt aire mhaith de na hainmhithe uile thuas, agus ag tabhairt an-aird ar an bhfliú sin a thug sé ar ais leis, freisin.

Tá An Bhean Neamhspleách in éineacht leis, ag tabhairt aire mhaith dó. Ceapaim. Chuir sí scairt orm aréir, agus ní ar a hathair a bhí a haird dírithe, ach ar Shióg.

“He was so excited to see us, Mum!” a dúirt sí, “He missed us all terribly.” dar léi.

“Just listen to him purring, and say hello to him.” a dúradh liom, agus í ag cur an fóín le cluas an chait, an t-ainmhí lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan.

“How’s my favourite man?” arsa mé féin isteach san fhón, mo mhuintir uile timpeall orm i gcistin mo dheirféar, ag éisteacht le chuile fhocal uaim, gan an dara rogha acu ach éisteacht, mar is ann a bhí mé, ina gcomhluadar, nuair a tháinig an glaoch ar m’fhón póca. Lean mé orm ag caint le Sióg, dearmad glan déanta agam ar an dream i mo thimpeall.

“You are the best ever…” arsa mé féin, mé ag labhairt go ceanúil agus le grá nach beag,

“…and it won’t be long before I am back to give you a big hug, and I won’t leave you ever again…” a dúirt mé, agus chríochnaigh mé an comhrá leis le póg mhór mhillteach,

“Mwah!”.

Bhí chuile dhuine sa chistin ag breathnú orm nuair a mhúch mé an fón.

“So, how is he feeling now?”, a d’fhiafraigh duine acu.

“Who?” a d’fhiafraigh mé féin.

“Your husband!” a d’fhreagair duine eile acu.

“I’d better ring back.” arsa mé féin…

Cia daoibh!

Maidin mhaith, a léitheoirí dile.

Tá na bronntanais uile oscailte anois, agus bricfeasta mór ite. Beidh an dinnéar againn níos moille, i bhfad níos moille, mar go bhfuil Ceann Scríbe lán le comhluadar agus caint; cuimhní cinn á roinnt, cuimhní nua á gcothú.

Tá súil agam go mba hé daoibh, cibé áit ina bhfuil sibh, a chairde. Bainigí sult as na laethanta saoire, go suaimhneach agus go sábháilte.
.

Smaointe ag Rith

Níl an aimsir ar fónamh ar maidin. Ar laethanta mar seo, tosaíonn mo mhéara ag rith ar an méarchlár, iad sásta é sin a dhéanamh a fhad is atá mo chosa ag fanacht le briseadh san aimsir, briseadh a thabharfadh deis dom aer úr an gheimhridh a tharraingt isteach i mo scamhóga, agus láidreacht a chothú i mo cholainn ghonta.

Cibé scéal é, ní bheadh na méara in ann rith murach na smaointe a bhíonn ag rith leo. Ar maidin, tá mé ag smaoineamh ar na daoine bochta sin atá gan dídean, nó atá gan dídean a dtithe féin, de thoradh na dtuilte sin atá fud fad na tíre seo i láthair na huaire. Bhí mé ag éisteacht le cuid den chlár ‘Frontline’ aréir agus, más buan mo thuiscint, dar le feirmeoirí ar an gclár, tá bealach amach as an bpráinn, amach anseo, ach an láib abhann a ísliú.

Anois, nílim eolach ar an ábhar seo, ach d’airigh mé, bíodh mé ceart nó mícheart, go bhfuil locht na moille ar an rialtas, iontas na n-iontas, mar go bhfuil comhairlí éagsúla ar an eolas faoin bhfadhb, ach nach féidir tabhairt faoin obair mar go bhfuil constaicí, anseo agus ansiúd, a bhaineann le caomhnú na timpeallachta.

Mar a dúirt mé, a léitheoirí, níor chuala mé ach cuid den chlár, agus b’fhéidir nach bhfuil an scéal agam ina iomláine, ach más rud go bhfuil caomhnú na timpeallachta ag fáil tús áite ar shlí bheatha laethúil na gnáthmhuintire, más rud go bhfuil ball ar bith den rialtas ag cur moille ar obair a chuirfeadh stop leis an gcrá croí millteanach seo atá ag titim amach ar fud na tíre, bhuel, ní dóigh liom go bhfuil sé sin ceart. Agus is duine mór caomhnú na timpeallachta mise.
.

Lá An Altaithe

Mo bhuíochas do Róislín as an lá seo a chur i gcuimhne dom an tseachtain seo.

Tá a fhios agam go bhfuil sibh ann, i Meiriceá, a thugann cuairt ar mo bhlag go rialta, agus is mór liom bhur gcuideachta.

Tá súil agam go mbeidh Lá an Altaithe faoi shéan agus faoi mhaise agaibh, go mbeidh sibh uile i gcuideachta bhur muintire, agus i gcuideachta bhur gcairde, agus go mbainfidh sibh sult as an lá mór seo a bhíonn agaibh thall.
.

Toradh na Siúlóide

Scríobh mé tamall ó shin go raibh mo mhuintir thall ag bailiú airgid ar mhaithe leis an Marie A. Curry Fund, don Quincy Medical Centre.

Tá an tsiúlóid déanta acu, an t-airgead bailithe acu, agus an t-iomlán ar eolas agam anois - $8,130!

Bhailigh na siúlóidithe uile $160,000 don chiste i mbliana. Maith iad!

Go raibh céad míle maith ag duine ar bith a chuidigh leo an méid sin a bhailiú, agus go ndéana an t-airgead céad míle maith do na daoine le hailse nach bhfuil ar a gcumas íoc as na seirbhísí atá ar fáil, gan chuidiú ó leithéidí na Positive Thinkers.

Ar scáth a chéile…
.

An Rógaire Rábach

Bhí mé ag éisteacht leis an gclár raidió Saturday View le Rachael English ar maidin. Ní hé go raibh Rachael liom, an dtuigeann sibh, ach go raibh mé ag éisteacht léi, ó tharla gurb í láithreoir an chláir í.

Bím ag éisteacht leis an raidió am ar bith a mbím i mbun mo chuid oibre timpeall an tí. Ar maidin, mar shampla, bhí mé ag ní na n-urlár, cluaisíní an raidió san áit ba chóir dóibh a bheith, i mo chluasa. Sin mar a bhíonn an saol le go leor daoine ar an Satharn, bíonn siad gnóthach le gnáthchúraimí an teaghlaigh, cé gur dóigh liom nach mbíonn siad uile ag dul thart agus cluaisíní ina gcluasa.

Cibé scéal é, bhí an painéal, ar a raibh an tAire Dermot Ahern, ag caint faoi iompar, nó faoi mhí-iompar más fearr leat an leagan sin, an Tánaiste Mary Coughlan maidir leis an milliún euro, nó mar sin, a íocadh le Rody Molloy. An raibh an ceart aici an méid sin airgid a íoc le Rody, gan comhairle a fháil, gan comhrá de shaghas éigin a dhéanamh le cibé cé atá ar an eolas faoi na nithe sin, sular scaoil sí chomh flaithiúil sin leis? Sin í an cheist a bhí faoi chaibidil agus mise ar mo glúine ar an urlár.

Ansin, chuala mé abairt ag teacht amach as béal an Aire, agus is san abairt sin, i mo thuairim, atá meon ár bpolaiteoirí, agus ár státseirbhísigh, fadtéarmacha le fáil. Bíodh mé ceart nó mícheart, ní dóigh liom go bhfuil tuiscint dá laghad ag a bhformhór acu ar shaol na gnáthmhuintire, ar shaol na ndaoine atá ag streachailt le chuile phingin a shaothraíonn siad, go háirithe sna laethanta meathlaithe seo.

Agus é ag cosaint an méid a rinne, agus a d’íoc, an Tánaiste le Rody ‘I’m entitled to travel first class’ Molloy, dúirt an tAire ‘…and if it meant paying another few pounds…’. Sea, another few pounds, a léitheoirí, d’airgead na gcáiníocóirí.

Ar ndóigh, ní fiú trácht air, a Aire.
.

Liathróid an Rachmais

Níl a fhios agam fúibhse, a léitheoirí, ach bhí mé rud beag buartha faoi iompar ár bpolaiteoirí i rith óráid NAMA Bhrian Lenihan sa Dáil an tseachtain seo caite.

Shilfeá go raibh siad istigh i gclós scoile, iad ag spochadh as a chéile mar a bheadh páistí ann, an cnámhghearradh ag dul anonn is anall eatarthu, agus iad ag gáire leo. Bhí mé féin ag fanacht le ‘liar liar pants on fire’ a chloisteáil, agus nílim iomlán cinnte nár tharla a leithéid.

Ní hé gur miste liomsa, go hiondúil, an dóigh a n-iompraíonn na polaiteoirí iad féin, mar tuigim le fada an lá nach mbeidh tuiscint go brách agam ar an gcraic a bhíonn ag dul ar aghaidh i gClós Scoile na Dála, ach shíl mé, agus iad ag plé le hábhar atá tar éis an tír seo a fhágáil ina praiseach, an gnáthphobal ag fulaingt go mór de bharr neamhaird na bpolaiteoirí thar na blianta, gur thaispeáin an t-iompar sin uatha nach bhfuil tuiscint dá laghad ag an bhformhór acu ar an gcrá uafásach atá ag tarlú timpeall na tíre i láthair na huaire.

Tá súil agam nach labhairt ar son labhartha atá anseo ó Bhrian Cowen, agus go dtiocfaidh ár bpolaiteoirí amach as an gclós scoile, go stopfar den imirt dalladh púcóg, agus go bhfeicfidh siad go bhfuil daoine ag fulaingt agus ag streachailt in am atá iontach crua ar an ngnáthphobal.

Samhlaím, bíodh mé ceart nó mícheart, go bhfuil siadsan, na polaiteoirí, ag imirt cluichí ar pháirc na polaitíochta, le boic mhóra na mbanc agus leis na tógálaithe, iad uile, feictear dom, ag taobhú lena chéile i gcluiche ina bhfuil an rachmas mar liathróid acu agus nílim cinnte, go baileach, cé atá ar thaobh an ghnáthphobail sa chluiche sin.
.

Fear Teanga

An bhfuil a fhios agaibh, a léitheoirí, ach rinne mé rud aréir a gheall mé dom féin go ndéanfainn ó bhí mé óg. Ní inniu ná inné a bhí mise óg, bíodh a fhios agaibh. Sea, táim i bhfad níos sine anois ná mar a bhíodh mé agus mé i m’óige. Sin an saol. Níl leigheas air. Caithfear ligean leis na blianta dul thart, mar is iondúil leo a dhéanamh. Ní féidir iad a stopadh, fiú dá mbeadh duine ag iarraidh iad a stopadh, rud nach bhfuil uaim, le bheith fírinneach faoi. Ní miste liom m’aois. Is mór an mhaith sin, is dócha.

Anois, cá raibh mé? Oh sea, an rud sin aréir. Is dócha gur thug mé faoi deara go raibh an fonn orm agus mé ag dul isteach sa mheánscoil. Bhí mé aon bhliain déag d’aois, nó mar sin, agus bhí mé i ngrá, creid é nó ná creid, le scríbhneoireacht. Is grá é a mhair ar feadh mo shaoil, ach a cuireadh i leataobh nuair a tháinig an grá mór eile sin, an Garraíodóir, isteach i mo shaol. Choinnigh seisean mo chuid aire dírithe airsean, agus ar an teaghlach a chuir sé faoi mo chúram, go dtí le gairid.

Ar ndóigh, tá m’aire dírithe airsean fós, ach tá na páistí bailithe leo agus tá am agam le haghaidh mo chéad ghrá arís. Tuigeann an Garraíodóir é seo, agus tá sé sásta mé a roinnt. Fear tuisceanach. Tá a fhios aige go maith nach féidir an rud atá sa nádúr a stopadh, ná fiú srian a chur air, ná orm. Fear ciallmhar.

Le scéal fada a dhéanamh den scéal nach raibh in ainm agus a bheith chomh fada seo, d’fhreastail mé ar cheardlann scríbhneoireachta aréir; Short Story Creative Writing Workshop, lena ainm ceart a thabhairt dó. Bhí cúigear ban eile ann, agus fear an tí é féin – stiúrthóir na ceardlainne, chan an Garraíodóir. Chaitheamar an chéad pháirt den oíche ag cur aithne ar a chéile, agus ag dul i dtaithí ar mhodh oibre na ceardlainne. Uair an chloig caite.

Sa dara cuid den oíche, bhí orainn píosa scríbhneoireachta a dhéanamh. Cúig nóiméad caite. Sea, sin mar a tharla sé. Thug an stiúrthóir téama dúinn, siúlóid faoin tuath, agus dúirt ‘off you go until I say stop’. Ní raibh deis againn fiú anáil a tharraingt, ach ár gcloigne a chromadh ar an bpíosa páipéir os ár gcomhair agus iad a mhaisiú le focail. Cúig nóiméad ina dhiaidh sin, nó mar sin, chualamar ‘okay, you can stop now, and you may read them out for me now’.

Anois, tá a fhios agaibh go mbímse ag rámhaille, a léitheoirí, agus sin go díreach a rinne mé agus mé ag maisiú liom, gan stró, ar feadh chúig nóiméad, focail áiféiseacha á scríobh agam faoi dhaoine samhailteacha. Roinn mé an scéal rámhailleach áibhéalach sin leis an stiúrthóir agus leis na mná. Rinne mé amhlaidh leis an nGarraíodóir ar filleadh abhaile dom ní ba dhéanaí.

“You don’t mean to tell me you read that out to them?” a d’fhiafraigh sé, ar chloisteáil na focail ‘it reminded her of her dull dreary first husband’ ag teacht go bródúil as mo bhéal; na focail sin mar chuid den phíosa cruthaitheach samhailteach sin a scríobh mé, an dtuigeann sibh, a léitheoirí ciallmhara cliste.

“Why, what’s wrong with it?” a d’fhiafraigh mé féin, stad tobann curtha leis na focail bhródúla chruthaitheacha, iad imithe in aimhréidh teann suaite.

“They might think you’re talking about me!” arsa an t-aon fhear céile a bhí riamh agam.
.

Eisceacht nó Ionannas?

Blianta ó shin, ocht mbliana déag siar le bheith cruinn, thosaigh na Spáinnigh ag teacht go hInis Eoghain. Ní hea, ní ceacht staire é seo ar chor ar bith, a léitheoirí, ach sórt scéilín beag le, b'fhéidir, moladh beag uaimse ag an deireadh. Sea.

Ar aon nós, ar ais chuig na scoláirí Spáinneacha sin linn. Cuireadh fearadh na fáilte rompu, na scoláirí iasachta sin ag cur fúthu, chuile Shamhradh, i dteaghlaigh éagsúla ar fud na háite, duine in aghaidh an teaghlaigh. Bhí siad ag foghlaim Béarla, an dtuigeann sibh, agus bhí na mná tí ag fáil cúpla pingin sa bhreis, rud a chuir go mór le sparán spárálach theaghlach na n-ochtóidí.

Daoibhse nach bhfuil cuimhne ná taithí agaibh ar theaghlach na n-ochtóidí, an teaghlach le páistí ann, go háirithe, agus b'fhéidir ioncam amháin ag teacht isteach dá mbeadh an t-ádh leo, bhí cúlú ann, agus ciorruithe freisin, an t-am sin crua go leor ar thuismitheoirí a bhí ag streachailt leis na pinginí.

Bhí an t-ádh liomsa agus le mo theaghlach mar, ar a laghad, bhí teacht isteach rialta an státseirbhísigh againn. Mar sin féin, ní raibh rachmas sa rialtacht sin, agus ghlacamar le chuile deis a tháinig inár dtreo le hairgead sa bhreis a shaothrú. Dá bhrí sin, ghlacamar le duine de na scoláirí.

Ní raibh a fhios againn an t-am sin go dtiocfadh an cailín álainn sin, an chéad scolaire Spáinneach a fuaireamar, ar ais chugainn ceithre bliana eile i ndiaidh a chéile, agus beirt deirfiúracha ní b'óige ag teacht ina dhiaidh sin, bliain i ndiaidh bliana, go dtí go raibh siadsan, agus ár gclann féin, tógtha. Is iomaí pingin caite acu, agus ag a muintir, sa tír seo, pinginí a chur go mór le geilleagar na tíre, cheapfainn.

An tseachtain seo caite, chaith mé an deireadh seachtaine i gcomhluadar na clainne sin sa Spáinn, turas a gheall mé a dhéanfainn lá éigin, mar go raibh an turas ar mhalairt treorach déanta chugainn go rialta ag athair agus máthair na ndeirfiúracha sin le blianta beaga anuas, an cairdeas eadrainn ag láidriú thar na blianta.

Fáth mo scéil? Ceann de na smaointe sin a rith liom ar maidin agus mé amuigh ag siúl, cuimhní mo shaoire leis an gclann thall fós úr i mo chloigeann, ach focail faoi NAMA agus ciorruithe ag teacht ó chluaisíní an raidió lena raibh mé ag éisteacht, ná go bhfuil na Spáinnigh ag teacht chuig tithe éagsúla ar fud na tíre seo ar feadh na mblianta le Béarla a fhoghlaim. Chomh fada agus is eol dom, diabhal caint a bhí riamh ann an t-am sin, ná anois fiú, ar stádas cánach an lucht lóistín i.e. mná tí na Galltachta, lenar fhan na scoláirí sin.

Má tá an rialtas ag dul ag díriú a aire ar stádas cánach mhná tí na Gaeltachta, dream atá ag cothú teanga agus cairdis mar aon lena macasamhla sa Ghalltacht, iad uile ag cur le teacht isteach a dteaghlach agus ag saothrú airgid dá gclann agus do gheilleagar na tíre, ba chóir go mbeadh an aire sin dírithe le hionannas, chan le heisceacht - ar lucht an bhaile, ar an lucht siúil, lucht na feirimeoireachta, lucht na turasóireachta, lucht na scannánaíochta, lucht na gcapall, lucht na scríbhneoireachta, lucht an cheoil, lucht na bpolaitaíochta; ar ioncam ar bith atá á shaothrú sa bhreis, go háirithe an t-airgead sin atá á shaothrú ó chostais atá i bhfad thar fóir na fírinne.
.

Ar ais arís

Táim ar ais sa bhaile ó aréir, gan mórán le léamh ná le cloisteáil agam ar maidin ach drochscéalta, arís is arís eile.

Tá ‘political adviser’ ag John O’Donoghue, más fíor an méid a léim, cé, dar leis, gur post ‘non-political’ atá aige mar Cheann Comhairle. Suimiúil.

Bhí mé ag éisteacht le Gerry Ryan ar maidin, ríomhphost a scríobh máthair Shane Clancy faoina mac á léamh amach aige. Is é an smaoineamh a rith liom ná ‘an bhean bhocht sin’. Anois, tá a fhios agam go rómhaith gurbh uafásach an rud a rinne Shane, le Sebastian Creane curtha ón saol aige, Dylan Creane agus Jennifer Hannigan gonta go brách aige, gan trácht ar na daoine muinteartha leo uile a bheas ag fulaingt go lá a mbáis féin. Ach, tá an bhean bhocht sin ag fulaingt, a mac féin caillte aici, lámh curtha aige ina bhás féin freisin, agus ní maith liom a trioblóid.

Maidir le Darren Sutherland, níl focail ag aon duine againn a chuirfeadh ciall ná réasún isteach sa scéal sin, mar níl a fhios ag aon duine céard a tharla, ach ceaptar gur chuir sé lámh ina bhás féin, an fear bocht. Más amhlaidh an scéal, is aigesean amháin atá freagra na ceiste ‘cén fáth?’. Ní freagra é a chloisfear uaidh, faraor, agus is lena mhuintir agus lena chairde atá mo thrua inniu.

Níl sé éasca a bheith dearfach agus na scéalta sin romham ar maidin, fiú agus laethanta agus radhairc áille na Spáinne, an comhrá agus an chraic a bhí agam ansin fós úr i mo smaointe. Mar sin féin, tá áthas orm go bhfuilim ar ais in Éirinn arís. Más rud go gcaithfear dul i ngleic le drochscéalta, go háirithe agus iad chomh rialta agus atá siad na laethanta seo, is anseo sa bhaile atá mo shuaimhneas agus mo dhiongbháilteacht ag fanacht liom i gcónaí.

Dán beag daoibh, a léitheoirí, ceann a scríobh mé roinnt blianta ó shin, agus dán a rith liom agus mé amuigh ag siúl ar maidin.

Féinbhás

Nuair a d’imigh tú, ar fhág tú slán?
Ní cuimhin liom go baileach,
Nó an raibh an slán sna focla sin
A choinnigh tú i bhfolach?

Raibh comhartha ann nach bhfaca mé
Ceann ceilte ‘gus faoi rún?
Nó an raibh sé os mo chomhair amach
Ag béiceach orm go ciúin?

An é nach bhfaca mise thú
Ag iompar ualach marfach?
An raibh mo shúile dúnta a’m
Ar do dhuairceas, ar do chráiteacht?

Cén smaoineamh a bhí i do chloigeann bocht
Nuair a thosaigh tú ag imeacht
Raibh aiféala ort, nó raibh solas romhat
Ag lasadh bealach lonrach?

Bhfuil tú sona suaimhneach ‘nois a stór?
Bhfuil sólás i mbeatha mhúchta?
Ná bíodh tú mar atáim anois
Brónach, briste, brúite.

www.aware.ie
.

Daidí na Nollag agus Donegal’s Lapland

Nuair a bhíonn cuairteoirí anseo liom, agus fonn turasóireachta orthu, bíonn mise mar thiománaí acu, le deis a thabhairt dóibh na radhairc a fheiceáil gan anró siúil, stró ná strus a chur orthu féin. Tá na gardaí thart anseo rud beag ait, an dtuigeann sibh, agus cibé faoi na radhairc, is fearr leo é nuair a choinníonn tiománaí a shúile ar an mbóthar. Sea.

Bím i gcónaí réidh le turasóireacht a dhéanamh áit ar bith sa tír seo, go háirithe más áit í nach bhfaca mé cheana. Tá radhairc Inis Eoghain feicthe go mion minic agam le mo chuairteoirí, áiteanna cosúil le Dún Fhraoigh agus Doagh Famine Village i gcónaí ar mo chúrsa taistil leo.

Tógann Daidí na Nollag an Doagh Famine Village ar cíos chuile bhliain, díreach roimh an Nollaig, agus de réir na dtuairiscí uile atá cloiste agam faoi, níl a mhacasamhail le fáil in aon áit eile. Santa’s Island, chan Daidí na Nollag. Bíonn Daidí na Nollag chuile áit, ar fhaitíos aon mhíthuiscint, a léitheoirí.

Tá tóir chomh mór sin ar na ticéid gach uile bhliain, ó chuile chearn den tír, go mba chóir duit, más mian leat ticéid a fháil, d’ainm a chur ar an liosta anois. Tosaíonn an díolachán luath go maith agus, go bhfios dom, d’fhéadfadh cinn na bliana seo a bheith díolta cheana.

Cibé scéal é, tá d’fhainic faighte agat uaim anois. Má bhíonn an t-ádh leat, b’fhéidir nár thosaigh fear na féasóige báine ag léamh a liosta fós…
.