Tuismitheoireacht

Thiomáin Gráinneog ó Bhaile Átha Cliath go hInis Eoghain inné, turas a mhair os cionn ocht n-uaire an chloig, cé gur iondúil léi an turas sin a dhéanamh taobh istigh de cheithre huaire an chloig. Bhí sneachta agus sioc ar na bóithre, an dtuigeann sibh, agus, dá bhrí sin, thiomáin sí le cúram.

Ar ndóigh, ní raibh nóiméad suaimhnis ag an máthair seo, go bhfaca mé m’iníon ag seasamh os mo chomhair aréir, ag doras Cheann Scríbe.

Inniu, tá an turas céanna roimh an mBean Neamhspleách agus, ó tharla na bóithre chomh dona céanna fós, beidh an mháthair seo imníoch, arís eile, go bhfeicfidh sí a hiníon ag seasamh os a comhair, ag doras Cheann Scríbe.

Nach suimiúil gur féidir stop a chur le tuismitheoireacht, nuair atá páistí tógtha, ach nach féidir, go brách, stop a chur le himní an tuismitheora.

Nó, an cuid den tuismitheoireacht í an imní sin?
.

Pionós Corportha

Níl sé i bhfad ó shin ó bhí a leithéidí seo inghlactha, ach tá a fhios againn anois nach bhfuil sé ceart a leithéid a dhéanamh, nach bhfuil?

Más rud go gcreideann muid nach bhfuil sé ceart bean a bhualadh, an féidir glacadh leis go mbeadh sé ceart go leor páiste a bhualadh, b’fhéidir ‘a bit of a slap’ a thabhairt do pháiste, nó ‘smitín’ a thabhairt dó, mar a thug Bernie Ní Fhlatharta air ina halt ar leathanach 13 de Ghaelscéal na seachtaine seo caite, ‘Ar cheart do Chomhphobal Eorpach cosc a chur ar phionós corportha?’

Dar le Bernie, ‘Níl mise ar son gasúir a ionsaí go rialta ach níl a fhios agam céard atá mícheart le cúpla smitín a thabhairt más gá.’ Agus, is léir go bhfuil síciatraí ann a cheapann go bhfuil gá le smitín, b’fhéidir, ‘particularly if it is to keep the child safe. If a child is going to put his hand in the fire, a slap can stop him being burned.’

Agus, an smitín a bhí i gceist ag Amanda Brunker, ar chlár Ireland AM ar TV3, nuair a dúirt sí, faoin mbualadh a thug sí dá beirt mhac, duine acu ceithre bliana d’aois, an leaid is óige dhá bhliain d’aois, ‘I have smacked them hard enough to leave a visible mark…I don’t do it often but at least I am honest. People try to be too PC.”

Cén uair a bhíonn ‘gá’ le ‘smitín'? An bhfuil a leithéid de rud ann agus ‘smack’ atá 'PC'? An bhfuil sé ceadaithe slat a úsáid, nó flip flop a úsáid, nó lámh a úsáid? An bhfuil ‘visible mark’ ceadaithe? Cá bhfuil an teorainn?

Lámha suas anois…
.

Ceangailte Go Buan

Nuair a dhúisigh mé ar maidin, ní i mo leaba féin a bhí mé, agus ní raibh an Garraíodóir le mo thaobh, ach an oiread. Mar sin féin, bhí suaimhneas ar leith i mo chomhluadar, an cineál suaimhnis sin a thagann nuair a bhím ar ais i mo cheantar dúchais, ar ais le mo dhream féin.

I láthair na huaire, tá mo mhuintir uile sa bhaile. Chaitheamar trí lá agus oíche i mBaile Átha Cliath, ar ragairne ag bainis mo nia, agus d’éirigh linn uile ár mbealach a dhéanamh abhaile arís, go slán sábháilte, in ainneoin na drochaimsire agus na mbóithre sleamhna.

Cé nach sa bhaile atáim, is sa mbaile a airím, mar sin féin. Sé an radharc thuas a bhí romham ar maidin nuair a d’éirigh mé, agus chinn mé an grianghraf a ghlacadh agus a roinnt libh, a léitheoirí, le go bhfeicfidh sibh an fharraige agus na sléibhte lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan.

Maidir leis an nGarraíodóir bocht, an fear lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan, thug sé frídíní uile Bhaile Átha Cliath abhaile leis go Ceann Scríbe. Tá sé ag tabhairt aire mhaith de na hainmhithe uile thuas, agus ag tabhairt an-aird ar an bhfliú sin a thug sé ar ais leis, freisin.

Tá An Bhean Neamhspleách in éineacht leis, ag tabhairt aire mhaith dó. Ceapaim. Chuir sí scairt orm aréir, agus ní ar a hathair a bhí a haird dírithe, ach ar Shióg.

“He was so excited to see us, Mum!” a dúirt sí, “He missed us all terribly.” dar léi.

“Just listen to him purring, and say hello to him.” a dúradh liom, agus í ag cur an fóín le cluas an chait, an t-ainmhí lena bhfuil mo chroí ceangailte go buan.

“How’s my favourite man?” arsa mé féin isteach san fhón, mo mhuintir uile timpeall orm i gcistin mo dheirféar, ag éisteacht le chuile fhocal uaim, gan an dara rogha acu ach éisteacht, mar is ann a bhí mé, ina gcomhluadar, nuair a tháinig an glaoch ar m’fhón póca. Lean mé orm ag caint le Sióg, dearmad glan déanta agam ar an dream i mo thimpeall.

“You are the best ever…” arsa mé féin, mé ag labhairt go ceanúil agus le grá nach beag,

“…and it won’t be long before I am back to give you a big hug, and I won’t leave you ever again…” a dúirt mé, agus chríochnaigh mé an comhrá leis le póg mhór mhillteach,

“Mwah!”.

Bhí chuile dhuine sa chistin ag breathnú orm nuair a mhúch mé an fón.

“So, how is he feeling now?”, a d’fhiafraigh duine acu.

“Who?” a d’fhiafraigh mé féin.

“Your husband!” a d’fhreagair duine eile acu.

“I’d better ring back.” arsa mé féin…

Na Miotóga Bándearga

Le fáthmheas luath, agus le tacaíocht óna leitheidí san fhíseán seo, bíonn seans níos fearr againn mar mhná.

Mo dheirfiúr a chuir an nasc seo chugam ar maidin, bean a mhaireann, mar aon le mo mháthair agus le m'aintín, mar gheall gur éirigh leo an fáthmheas luath a fháil.

Bainigí sult as an bhfíseán seo, a léitheoirí, físeán a chuir mise mé féin ag damhsa ar maidin.

.

Olé! Olé! Olé!

Tá súil agam go n-éireoidh le ceannasaíocht an Chomhaontais Ghlais a gcomhchlár rialtais, mar atá sé tuairiscithe sa An Druma Mór inniu, a thabhairt chun críche.

Is é mo thuairim féin, más fiú a dhath é, nach bhfuil gá le 166 Teachta Dála, ach tá súil agam go gcuirfear tús leis an ‘iniúchadh’ go luath, le go mbeidh deis agam tuiscint níos fearr a fháil ar an bhfáth atá taobh thiar den líon sin teachtaí.

Aiféala orm, a léitheoirí, ach tá an seanrá ‘jobs for the boys’ ag dul timpeall i mo cheann i láthair na huaire, agus ní maith liom go bhfuil an ciniceas ag bláthú mar sin i mo chloigeann, ach tá fodar go leor sna páipéir le míonna anuas ag cur borradh fáis faoi mar chiniceas.

Bhí An Bhean Neamhspleách ag cluiche an Heineken Cup san RDS aréir agus, bíodh sí spíonta nó ná bíodh, beidh sí ag an gcluiche idir Éire agus an Iodáil ar ball. Mar a dúirt sí féin liom ní ba luaithe ar an bhfón ‘I’m a busy girl!’.

Tá an dóchas ag tabhairt cic sa tóin don chiniceas, agus tá ‘olé, olé, olé’ ag dul timpeall i mo chloigeann anois, gan dabht ar bith sa chloigeann céanna ach go mbeidh ‘Ól é! Ól é! Ól é!’ ann ar ball freisin, go háirithe má éiríonn leo ar Pháirc an Chrócaigh anocht.

Go n-éirí go geal leo uile!
.

Ar ais arís

Táim ar ais sa bhaile ó aréir, gan mórán le léamh ná le cloisteáil agam ar maidin ach drochscéalta, arís is arís eile.

Tá ‘political adviser’ ag John O’Donoghue, más fíor an méid a léim, cé, dar leis, gur post ‘non-political’ atá aige mar Cheann Comhairle. Suimiúil.

Bhí mé ag éisteacht le Gerry Ryan ar maidin, ríomhphost a scríobh máthair Shane Clancy faoina mac á léamh amach aige. Is é an smaoineamh a rith liom ná ‘an bhean bhocht sin’. Anois, tá a fhios agam go rómhaith gurbh uafásach an rud a rinne Shane, le Sebastian Creane curtha ón saol aige, Dylan Creane agus Jennifer Hannigan gonta go brách aige, gan trácht ar na daoine muinteartha leo uile a bheas ag fulaingt go lá a mbáis féin. Ach, tá an bhean bhocht sin ag fulaingt, a mac féin caillte aici, lámh curtha aige ina bhás féin freisin, agus ní maith liom a trioblóid.

Maidir le Darren Sutherland, níl focail ag aon duine againn a chuirfeadh ciall ná réasún isteach sa scéal sin, mar níl a fhios ag aon duine céard a tharla, ach ceaptar gur chuir sé lámh ina bhás féin, an fear bocht. Más amhlaidh an scéal, is aigesean amháin atá freagra na ceiste ‘cén fáth?’. Ní freagra é a chloisfear uaidh, faraor, agus is lena mhuintir agus lena chairde atá mo thrua inniu.

Níl sé éasca a bheith dearfach agus na scéalta sin romham ar maidin, fiú agus laethanta agus radhairc áille na Spáinne, an comhrá agus an chraic a bhí agam ansin fós úr i mo smaointe. Mar sin féin, tá áthas orm go bhfuilim ar ais in Éirinn arís. Más rud go gcaithfear dul i ngleic le drochscéalta, go háirithe agus iad chomh rialta agus atá siad na laethanta seo, is anseo sa bhaile atá mo shuaimhneas agus mo dhiongbháilteacht ag fanacht liom i gcónaí.

Dán beag daoibh, a léitheoirí, ceann a scríobh mé roinnt blianta ó shin, agus dán a rith liom agus mé amuigh ag siúl ar maidin.

Féinbhás

Nuair a d’imigh tú, ar fhág tú slán?
Ní cuimhin liom go baileach,
Nó an raibh an slán sna focla sin
A choinnigh tú i bhfolach?

Raibh comhartha ann nach bhfaca mé
Ceann ceilte ‘gus faoi rún?
Nó an raibh sé os mo chomhair amach
Ag béiceach orm go ciúin?

An é nach bhfaca mise thú
Ag iompar ualach marfach?
An raibh mo shúile dúnta a’m
Ar do dhuairceas, ar do chráiteacht?

Cén smaoineamh a bhí i do chloigeann bocht
Nuair a thosaigh tú ag imeacht
Raibh aiféala ort, nó raibh solas romhat
Ag lasadh bealach lonrach?

Bhfuil tú sona suaimhneach ‘nois a stór?
Bhfuil sólás i mbeatha mhúchta?
Ná bíodh tú mar atáim anois
Brónach, briste, brúite.

www.aware.ie
.

Éire na bhFáiltí

Bhí mé ag éisteacht le Liveline an lá cheana, cúrsaí chomhlacht Thomas Cook faoi chaibidil, an láithreoir ag labhairt le cúpla duine a bhí páirteach sa ‘sit-in’, lock-in, nó ‘lockout’, cibé teideal is fearr leat féin.

Bhí fear amháin ar an gclár, Brian, agus bhí sé ag cur an sit-in/lock-out i gcomparáid, shílfeá, leis an méid a tharla sa 1913 Lock-out. An comhlacht ‘British’ a thug sé ar chomhlacht Thomas Cook, cé gur thuig mé ón alt sin ar irishtimes.com go gceapann Gerry Doherty gur 'rich German-owned company' atá ann, agus go bhfuil an comhlacht ag 'deserting Ireland after 125 years', más fíor. An é go gceapann siad go bhfuil peaca sa bhreis i gceist má tá an comhlacht ‘British’ nó ina 'rich German-owned company', meas tú?

Ar ndóigh, b’fhéidir nach é sin a bhí i gceist acu ar chor ar bith, ach ní raibh an fear ar Liveline sásta leis an gcomhlacht, cibé scéal é. Agus é ag leanúint ar aghaidh lena óráid staire, é ag iarraidh muintir na tíre seo a spreagadh chun céille, is dócha, cibé ciall í sin a mhaireann ar fhuílleach na haimsire caite, dúirt sé "It takes women like this to stand up. Countess Markievicz and all the others would be proud of them."

Bhí Avril ar an gclár freisin, bean chomh cróga sin gur fhan sí, agus í beagnach réidh le páiste a bheith aici, go mídhleathach istigh i bhfoirgnimh Thomas Cook lena comhghleacaithe. Cibé arbh é an strus a bhain lena cinneadh fanacht san fhoirgneamh, nó arbh í an choscairt a bhuail í nuair a tháinig na gardaí isteach lena gcuid obair dhleathach a thabhairt chun críche, ach chinn páiste Avril a theacht ar an saol, rud a rinne sí ní ba dheireanaí sa lá, go dleathach agus go sláintiúil, san ospidéal. Agus fearadh na fáilte roimpi.

Bhí faoiseamh faighte ag Avril, shíl mé, fiú go raibh athair an linbh fós sa chúirt ag ‘purging his contempt’ mar gheall gur fhan seisean san fhoirgneamh go mídhleathach freisin. Ba léir go raibh meascán de mhothúcháin ag Avril, mar sin féin, í buartha faoin méid a bhí ag titim amach de thoradh an ‘sit-in/lock-out’ mídhleathach, ach áthas uirthi go raibh a hiníon slán sábháilte lena taobh, in ainneoin an méid a tharla.

Agus é ag tagairt don pháiste nuabheirthe, "Name?" a d’iarr an láithreoir ar an máthair chróga Ghaelach, iar-oibrí an chomhlachta ‘British’ lena raibh sí fostaithe le blianta fada. Ainm álainn. Fáilte go hÉirinn 2009, a Chelsea!
.

Nathanna Cainte

Bhí mé féin agus an Dómhnallach ag labhairt ar an bhfón an lá cheana, agus an ‘Dip in the Nip’ faoi chaibidil againn, scéal faoi mhná in Éirinn a tháinig le chéile agus snámh carthanachta déanta acu le hairgead a bhailiú d’Action Breast Cancer .

“M’anam, ní raibh folach orthu!” a dúirt an Dómhnallach. Sin nath cainte nach raibh cloiste agam, agus sé ‘They hadn’t a stitch of clothes on’ atá i gceist leis, rud a thuig mé mar gheall go raibh an focal ‘folach’ san abairt, agus mar gheall go raibh mo splancacha céille ag tabhairt faoi deara an leid mhór a bhí le fáil san fhocal sin ‘Nip’.

Isteach liom in FGB Uí Dhónaill, leathanach 564, go bhfeicfinn an raibh bealaí eile le húsáid a bhaint as an bhfocal sin, arb iad ‘hiding’, ‘concealment’ agus ‘covering’ na focail is coitianta dó sa Bhéarla.

Ar ndóigh, tá ‘rud a chur i bhfolach’ ann le haghaidh ‘to hide something’; ‘folach bíog a dhéanamh’ = ‘to play hide and seek’; ‘folach cnoc a chur ar dhuine’ = ‘to leave someone far behind (as in race, or work); ‘folach an chait (ar a thuar) a dhéanamh ar rud’ = ‘to try to conceal the obvious’; ‘Le folach na náire a chur orthu féin’ = ‘in order to cover their nakedness’; agus, mar is eol dúinn uile ‘Níl dul i bhfolach ar an mbás’ = ‘There is no escaping death’.

Is léir, go deimhin, nach bhfuil dul i bhfolach ar an mbás, agus is léir, freisin, nach raibh na mná ar an trá an lá sin le folach na náire a chur orthu féin, ach le hairgead a bhailiú a chuirfidh mná na tíre seo ar an eolas faoi ailse chíche, agus le tacaíocht a chur ar fáil, más gá. Nílim ag dul mo bhuíochas do na mná nochta sin a chur i bhfolach. Go raibh maith agaibh, a mhná misniúla!

Anois, a chairde na gcíoch, cibé faoi na nathanna cainte thuasluaite, scaipigí an nasc seo, Action Breast Cancer, ar na mná lena roinneann sibh grá. Maith sibh!
.

Féilire

Blianta fada ó shin, chuir deirfiúr liom ‘Birthday List’ teaghlach s’againne le chéile; leathanach amháin a thiocfadh tríd an bpost chugainn leis an gcárta Nollag chuile bhliain, go dtí go bhfuair na ríomhairí an ceann is fearr ar fhir an phoist. Tagann an liosta chuile bhliain i Mí Eanáir anois, trí ríomhphost, chuig gach duine den teaghlach.

Is iad na ceanntásca leathanaigh: dáta breithe, ainm, aois reatha, lá na breithe, bliain na breithe, agus sonraí teagmhála ina mbíonn an seoladh baile, seoladh ríomhphoist, agus uimhreacha gutháin san áireamh. Ar an liosta, tá máithreacha, aithreacha, iníonacha, agus mic. Dá bhrí sin tá a fhios agam, bliain i ndiaidh bliana, cén aois atá ag gach neacht agus nia liom, mar aon le haois gach fear agus bean atá pósta le mo dheirfiúracha agus deartháireacha, chomh maith le haois mo shiblíní agus mo mháthair. Tá an liosta curtha le chéile go croineolaíoch, is é sin le rá go dtosaíonn an liosta i Mí Eanáir, leis an gcéad lá breithe den bhliain, agus leanann sé ar aghaidh go dtí deireadh na bliana, mí i ndiaidh míosa.

Tá sé úsáideach ar go leor bealaí. Is féidir liom breathnú ar an liosta go rialta agus bíonn a fhios agam, ar an bpointe, cén breithlá atá ar an mbealach, agus cé leis an breithlá sin. Má bhíonn lá breithe mhór, fearacht 21, 30, 40 nó mar sin, ar an mbealach, bíonn cló trom ar an aois reatha sin. Ach, faraor, ní ar na haoiseanna sin amháin a bhíonn an cló trom, ach ar an uimhir a chuirtear in áit na haoise reatha don té atá anois imithe ar shlí na fírinne. Ní aois a bhíonn scríofa faoi ‘aois reatha’ sa chás sin, ach an méid blianta atá ann ó d’fhág an ball sin den teaghlach an saol seo. Fágtar an aois a bhí acu nuair a d’imigh siad uainn idir lúibíní taobh lena n-ainm, agus taobh leis sin, idir lúibíní eile, bíonn an dáta ar fhág siad muid.

Timpeall naoi mbliana ó shin, nó mar sin, thosaigh deartháir liom i Meiriceá ag cur féilire teaghlaigh le chéile. Is féilire é atá an-chosúil leis na féilirí sin a gheofá ón mbanc, pictiúir ar an leath uachtarach, boscaí cearnógacha folmha ar an leath íochtarach le go mbeadh duine in ann nótaí beaga a scríobh iontu, dá mba mhian leo. Ar an leath uachtarach d'fhéilire s’againne, cuireann sé pictiúir éagsúla den teaghlach, pictiúir a roghnaíonn muid féin i rith na bliana agus a chuireann muid chuige ag tús Mhí na Nollag, le go mbeidh an féilire réidh aige dúinn roimh thús Mhí Eanáir. Roinneann mo dheartháir na pictiúir amach ar na leathanaigh mhíosúla, agus bíonn colláis de phictiúir dhifriúla le feiceáil againn chuile mhí. Bíonn na boscaí cearnógacha folamh, ach amháin go mbíonn ainm curtha sa bhosca cuí nuair atá breithlá, nó cothrom lae báis, duine den teaghlach ann ar an dáta sin.

An mhí seo, ar an bhféilire, tá pictiúir d’aon dhuine dhéag de na nianna agus neachtanna, cuid acu ag cóisirí, cuid acu ar chamchuairt timpeall ar Washington nuair a bhíomar thall le haghaidh adhlacadh luaithreach le mo dheirféar, Ciara, in Arlington; pictiúir de mo shiblíní uile (cé nach bhfuil mise ann ar chor ar bith an mhí seo!), mo mháthair, agus aintín liom. Tá pictiúr de Chiara ann, a haghaidh chineálta ag breathnú amach orm anois, ag tarraingt ar théada mo chroí mar a rinne sí ar feadh a saoil.

Tá an féilire ar an mballa taobh liom i mo sheomra scríbhneoireachta i gCeann Scríbe anois, agus tá an ‘Birthday List’ taobh leis. Ar an liosta sin tá ainm Chiara luaite le dáta an lae amáraigh. Taobh lena hainm tá ‘30’ scríofa idir lúibíní, a haois nuair a bhásaigh sí, agus taobh leis sin, tá an dáta a bhásaigh sí san Afganastáin. I gcló trom in aice leis sin, san áit b’iondúil dá haois a bheith san am a caitheadh, tá ‘2nd’ scríofa. Ar ndóigh, níl baint ar bith ag an ‘2nd’ sin le haois, faraor, ach cuireann sé i gcuimhne dom, cé nach gá cuimhne a chur san áit a mbíonn an síor-chuimhne beo, nach bhfuil sí linn a thuilleadh, ach go bhfuil sí imithe uainn dhá bhliain i mbliana. Ní bheidh aois leanúnach aici arís go brách.

An smaoineamh a ritheann liom inniu, agus mé ag breathnú trí mo dheora ar an bhféilire agus ar an liosta sin ar mo bhalla, ná go mbeidh Ciara s’againne riamh óg. Ní thiocfaidh aois uirthi arís go brách, agus beidh sí óg i gcónaí sa cholláis teaghlaigh ar an bhféilire. An gcuidíonn sé sin le mo bhrón a mhaolú? Ní chuidíonn, ach is deas an smaoineamh é mar sin féin.

Dá mbeadh sí beo, bheadh Ciara na Gruaige Rua 32 bliana d’aois amárach. Cuirfidh mé barróg chuici, cibé áit ina bhfuil sí, mar a dhéanaim chuile mhaidin ó d’imigh sí uainn. Ba bhean mhór barróga í.

http://www.ciaraweerabrat.com/
.

Slí na Gaeilge

Athraím focal nó dhó anseo agus ansiúd ar an mblag ó am go chéile, focail as ábhar a scríobh mé ní ba luaithe. Ní hé go bhfuilim ag athrú an ábhair, ach go bhfuilim ag ceartú botúin nó dhó nár thug mé faoi deara roimhe agus mé ag scríobh liom. Ní hé sin le rá, ach an oiread, go bhfuil chuile bhotún ar an mblag ceartaithe agam. Mar a dúirt mé, is foghlaimeoir mise, agus táim ag foghlaim i gcónaí. Ach tá cuidiú agam.

Bíonn an Dómhnallach agus Bean an tSléibhe ag léamh an bhlag seo go rialta. Is Connachtach duine acu, agus is Ultach an duine eile. Tá súil ghéar ar an mbeirt acu.. Péire an duine. Thug siad na súile sin agus an Ghaeilge leo ón gcliabhán. Ní raibh an t-ádh sin ormsa, faraor, cé go bhfuil súile ón gcliabhán agus Gaeilge ón nGaeltacht agam. Tá an bheirt sin iontach fial agus roinneann siad a mbuanna liomsa, bean an Bhéarla, foghlaimeoir na Gaeilge. Dá thoradh sin, bíonn athrú nó dhó le déanamh ag an scríbhneoir seo tar éis thuras na súl géar. Is maith ann iad. Na ceartúcháin agus na mná.

Bhí ábhar spéisiúil á phlé ag an bhfeirmeoir atá i mbun curaíochta i ngarraíjohnnymhorgan le déanaí, úsáid na n-aimsirí agus an dóigh a láimhseáiltear iad i mBéarla; na do be do be do’s srl. Chuir an díospóireacht sin mná na súl géar i gcuimhne dom. Bíonn an choimhlint idir úsáid na cainte dúchais agus úsáid an chaighdeáin oifigiúil faoi chaibidil againn go minic. Táimse ag treabhadh liom i gCuibhreann an Chaighdeáin Oifigiúil, tá cosa an Dómhnallaigh fréamhaithe i gcré thorthúil an Ghoirt Dúchais, agus bíonn Bean an tSléibhe ar an gclaí eadrainn,le bróga leathair an chainteora dúchais uirthi agus i ag caint go nádúrtha, ach sála arda an scríbhneora oifigiúil uirthi agus í ag baint torthaí in achadh na n-údarás oifigiúil.

Bíonn mé féin ag dul thart agus bróg leathair ar chois amháin, bróg na sál ard ar an gcois eile. Samhlaigh, a léitheoir, an fhadhb sin. Tá Slí na Gaeilge casta agus teastaíonn bróga compordacha uaim. Ach cá bhfuil na bróga compordacha sin le fáil? Tá neart siopaí bróg amuigh ansin, agus leabhair go leor á ndíol iontu. Sin fadhb eile. Ní hé an scéal céanna a bhíonn iontu.

Bronntanas saoil a thug mo mháthair dom ná an chomhairle seo “Don’t keep looking at the problem, look for the solution!”. Agus creidim go bhfuil cumadóirí/réiteoirí an chaighdeáin oifigiúil ag déanamh chuile iarracht a theacht ar réiteach fhadhb na mbróg míchothrom d’fhoghlaimeoirí na teanga. Go mall, feictear dom, ach go cinnte tá súil agam.

Tá nádúrthacht cainte sna canúintí éagsúla Gaeilge, agus tá sí difriúil i ngach canúint, ag brath ar an taobh sin tíre ina bhfuil an teanga á labhairt. Is ionann don Bhéarla. Le bheith féaráilte, teastaíonn caighdeán ón bhfoghlaimeoir Gaeilge, mar aon leis an bhfoghlaimeoir Béarla, nach dteastaíonn? Tá a leithéid de chaighdeán le fáil ag na Béarlóirí agus réiteach réasúnta simplí faighte ag na húdaráis chuí ar na fadhbanna/bealaí ársa canúna agus scríofa Béarla, feictear dom.

Níor chuir an réiteach sin isteach ná amach ar an gcainteoir dúchais Béarla. Tá na ‘do be do be do’anna, na ‘I done this’ agus na ‘I seen that’ chomh coitianta sa Bhéarla agus atá an ‘ag déanamh é’ a chloisim go mion minic sa Ghaeilge anois. Agus bíodh acu! Tá an ceart sin ag an gcainteoir agus ag an scríbhneoir nach miste leo, nó nach mian leo, an caighdeán. An bhfuil sé de cheart acu an caighdeán a sheachaint agus é in úsáid acu go gairmiúil? Ní dóigh liom é. Ach sin mo thuairim.

An méid sin ráite, tá sé de cheart agamsa, mar fhoghlaimeoir, agus ag gach uile fhoghlaimeoir eile, caighdeán coitianta cothrom ciallmhar soiléir a bheith ar fáil dúinn le go mbeimid in ann a theacht ar na bróga compordacha sin, sa chaoi go mbeimid in ann Slí na Gaeilge a shiúl gan stró. Anois, a réiteoirí. Le bhur dtoil. In aon leabhar amháin. Mura miste libh.
.

Mainicín

Sí Gráinneog an leasainm atá agam ar an dara hiníon, ainm a thuill sí mar pháiste. Mí ó shin nó mar sin, ghlac gníomhaireacht mainicíneachta léi go páirtaimseartha. D’éirigh léi jab a fháil ar an bpointe beagnach, seatanna d’iris bhainise. D’iarr sí orainn fanacht go mbeadh an iris ar na seilfeanna sna siopaí sula luafaimis le haon duine go raibh sí páirteach ann. Agus rinne mé amhlaidh. Go dtí inné.

Bhí áthas orm nuair a chonaic mé an iris romham sa siopa leabhar, agus cheannaigh mé ceann ar an bpointe, le cinntiú gurb í an ceann ceart a bhí agam. Agus siúd ann í, le seacht gcinn de leathanaigh agus m’iníon álainn gléasta go galánta, gúna éagsúil uirthi ar chuile leathanach.

Is máthair mé, agus isteach liom sa siopa arís agus cheannaigh mé trí chóip eile. Chuir mé ceann an duine sa phost ag an dá Mhamó, ceann go Corcaigh agus ceann go Meiriceá. Soir liom abhaile ansin. Bhí sí féin fós sa leaba. D’fhágfainn ann í go ceann tamaillín. Bhí obair le déanamh.

Shúigh mé ag an ríomhaire agus chuir mé ríomhphost chuig na gaolta agus cairde uile, iad siúd nach raibh téacs curtha agam chucu roimhe sin, ar ndóigh, le hiad a chur ar an eolas faoin iris, agus faoin jab ar dóigh a bhí déanta ag mo chailín álainn féin. Ní dhearna mé tagairt ar bith don Gharraíodóir bocht ach, ar a laghad, chuir mé téacs chuige leis an dea-scéal a roinnt leis.

An méid sin déanta, suas staighre liom leis an dá chóip agus dhúisigh mé Gráinneog. ‘The magazine is out!” a dúirt mé, agus chaith mé cóip ar an leaba. Thosaigh sise ag breathnú go grinn ar an gcóip a thug mé di. Bhí mise ag breathnú ar mo chóipse, agus gan le feiceáil agam ach súile, beola, gruaig agus gnúis nár thug oireadh agus géin amháin as mo chorp, ach géinte iomlán a hathair ar chuile leathanach léi. “Do I look alright in them, Mom?” a d’iarr sí. “You look beautiful, Gráinneog!” a d’fhreagair mé. Ciúnas ar feadh nóiméad nó dhó. “Mom, please don’t go around telling everybody, sure you won’t? They might think I am showing off.” a dúirt sí. Ciúnas ar feadh nóiméad nó dhó. “My lips are sealed, Gráinneog” a dúirt mé, “I won’t tell a soul……

Jade

Tá doiciméad Wordfast ar mo dheasc ar an ríomhaire dár dteideal ‘Ag Déanamh Iontais’, agus is ann a scríobhaim ar dtús na smaointe a ritheann liom, sula gcuirim isteach ar an mblag iad. Tugann sé sin deis dom an píosa a léamh arís, agus é a cheartú más gá. Agus is minic gur gá muise!

Ní hé go bhfuilim iontach díograiseach faoin ngramadach, ach is maith liom chuile iarracht a dhéanamh cloí leis an rud is cirte, más féidir liom ar chor ar bith. Déanaim amhlaidh agus mé ag scríobh as Béarla. Iníon múinteora mise, agus is fear é m’athair a choinnigh cluas agus súil ghéar ar an dóigh ar labhraíomar agus ar scríobhamar agus muid ag fás aníos. Bhí mé iontach mór le m’athair, agus thuig mé go maith go raibh sé ag iarraidh go mbeadh muid ullmhaithe go maith, cibé teanga a bheadh in úsáid againn sa saol. Rinne sé iarracht é sin a dhéanamh ar aon nós! Fear é a bhí iontach cineálta agus cairdiúil liom, agus airím uaim go mór é fós, cé gur chailleamar é ónar saol os cionn 20 bliain ó shin. Ní raibh sé ach 56. Sin an saol.

Ach is é teagasc mo mháthar a bhíonn i mo smaointe agus mé ag léamh an rud a scríobhaim in athuair. Ní bean í a labhraíonn amach go minic, ach nuair a labhair sí linn ag an mbord ag am dinnéir ar an Domhnach agus muid inár ndéagóirí, is minic gur ceacht saoil a bhí mar bhronntanas aici dúinn. Thug sí féin agus Dad cead ár gcinn dúinn riamh labhairt ar ábhar ar bith, ach is í Mom a chuirfeadh stop leis an gcomhrá ag am dinnéir dá gceapfadh sí go rabhamar, a bheag ná a mhór, ag caitheamh go dona le duine ar bith, bíodh an duine sin ar ár n-aithne nó ná bíodh.

Déarfadh sí i gcónaí nach raibh sé de cheart ag duine ar bith againn ár dtuairimí maidir le duine eile a roinnt go húdarásach go dtí go raibh bóthar an duine sin siúlta againn féin, agus bróga an duine sin ar ár gcosa. Is mar gheall air sin a léim an píosa atá scríofa agam don bhlag in athuair, le cinntiú go bhfuilim ceart agus cóir sa mhéid atá scríofa agam. Níor mhaith liom aon duine a ghortú. Tá súil agam nach ndéanfainn é sin, nó nach ndéanfaidh mé é sin go brách ar an mblag seo.

Ar ais ag Jade Goody anois. Is mar gheall ar an teagasc sin ó mo mháthair nach féidir liom ach caitheamh go cóir le Jade bhocht. Níl le déanamh ach breathnú ar an tógáil a fuair sí le tuiscint a fháil ar an dóigh ar láimhseáil sí a ham i dteach Big Brother. Ní raibh saol páiste aici riamh, mar is cóir saol páiste a bheith ar aon nós, ach d’éirigh léi, sa seal gairid a chaith sí ina beatha, grá as cuimse a roinnt lena páistí féin. Sa mhullach ar an méid a d’fhulaing sí ina hóige, an bhfuil sé féaráilte ar chor ar bith go raibh an oiread sin péine roimpi arís, díreach agus an saol ag teacht ina cheart di? Le focail Thaidhg a ghoid as a dhán, ‘It’s just not fair’!
(http://garraijohnnymhorgan.blogspot.com/2009/04/dan-bronach.html