Nathanna Cainte

Mar a dúirt mé cheana ar an mblag seo (‘Slí na Gaeilge’, 2 Bealtaine), athraím focal nó dhó anseo agus ansiúd ar an mblag ó am go chéile, mé ag ceartú botúin nó dhó nár thug mé faoi deara roimhe agus mé ag scríobh liom. Go minic, ní mise a thugann faoi deara iad, ach duine de mhná na súl géar. Nílim leath chomh cliste leosan, an dtuigeann sibh.

Ar aon nós, chuir mé ríomhphost chuig an Dómhnallach an lá cheana, rud a dhéanaim go rialta nuair atá focal nó frása dúchasach uaim, agus is minic gurb é toradh na ríomhphost sin ná comhrá uair nó dhó an chloig ar an bhfón, mar ar tharla inné. Tá an bille sin i bhfolach ón nGarraíodóir freisin.

Cuirim an locht ar Dhiarmaid Mac An Adhastair an geábh seo. Bhí sé i gcomhrá le Donncha ar TG4, ar an gclár 'Cladaigh Chonamara', oíche Dé Máirt. Ó tharla iad ag caint ar an droichead idir Béal an Daingin agus Eanach Mheáin, mo cheantar féin, bhí mé greamaithe den suíochán, ag éisteacht le chuile fhocal as béal Dhiarmada. Agus amach as an mbéal sin tháinig na focail “shaothraigh siad an dá shaol”, nath ar thuig mé a chiall ar an bpointe ach nár chuala mé riamh roimhe. Níos faide isteach sa chlár, dúirt Donncha ‘an dá mhar a chéile’, nath cainte a chuala mé cheana, ach nár úsáid mé féin riamh.

Isteach liom ag an ríomhaire ar an bpointe, ar fhaitíos go ligfeadh m’aois i ndearmad an méid a bhí cloiste agam, agus d’iarr mé, trí ríomhphost, samplaí comhthéacsúla ar an Dómhnallach. Mar is iondúil, chuir m’iarratas chuici le mo bhille fóin arís, ach chuir sé go mór le mo stór focal freisin, bail ó Ché ar an mbean uasal sin. Tá a fhios agam anois go raibh saol an-chrua ag an té a ‘shaothraigh an dá shaol’, cé nach bhfuil a fhios agam, go baileach, cén dá shaol atá i gceist – an saol crua, agus an saol an-chrua b’fhéidir?

Is ‘much of a muchness’, nath cainte atá coitianta go maith sa Bhéarla, an ‘dá mhar a chéile’, nó, mar atá in FGB Uí Dhónaill, leathanach 217, ‘Is é an dá mhar a chéile é’ i.e. ‘It is the same thing’, nó, mar a chuir an Dómhnallach i gcomhthéacs dom é, ‘’Sé an dá mhar a chéile dom é’, sé sin, ‘It’s all the same to me’. “D’fhéadfá ‘dhá mhar a chéile an ball séire agus a ghiolla’ a úsáid freisin, is dócha, sórt 'fools seldom differ' atá ann.” a dúirt sí. ‘Like master, like man’ an míniú a thugann FGB, leathanach 82, ar an gceann sin.

Tá sé de nós ag an Dómhnallach nathanna cainte eile a roinnt liom, í á dhéanamh sin go nádúrtha agus í ag labhairt liom ar an bhfón. Ní gá a rá go léimim isteach i dtobar a dúchais chomh luath in Éirinn agus a chloisim nath cainte nua uaithi, agus bíonn deireadh le cibé ábhar eile a bhíonn faoi chaibidil againn, go dtí go bhfaighidh mise lán mo bholg d’eolas faoin nath cainte nua. Ar ndóigh, ní chreideann sise go nathanna cainte iad, mar go bhfuil siad go nádúrtha aici, ach is nathanna cainte úra domsa iad, bean an Bhéarla. Aiféala orm faoi sin, a léitheoirí.

Ar aon nós, agus í ag insint dom faoi shladmhargadh éigin ar an bhfón inné, dúirt sí liom gur iarr sí ar fhear an tsiopa “An bhfuil siad ar ‘ardaigh orm’?”. Dar ndóigh, b’shin deireadh le scéal an tsladmhargaidh mar gur thosaigh mise ag tumadh sa tobar dúchais arís, agus á ceistiú faoin nath cainte nua 'ardaigh orm' a thit ar mo chluas. “‘Fuair mé ar ‘ardaigh orm’ é.”, sé sin ‘I got it for next to nothing’ nó mar sin.” a dúirt sí liom., “Sórt ‘brilliant sale' nó 'bargain’ a bheadh ann.” a dúirt sí. Bíonn a leithéid le fáil i nGaillimh go minic, is cosúil. Na ‘sales’ agus na ‘bargains’.

Ar aon nós, chuaigh mé ag tumadh ansin in FGB agus siúd ann é, an nath cainte, chan Niall é féin, ar leathanach 59, ‘Fuair sé ar ‘ardaigh orm’ é, he got it for half nothing.’. Anois, céard a déarfá le Gaillimh! Thug mé faoi deara go raibh ‘ardaigh orm agus ardóidh mé ort’ scríofa ar an leathanach céanna. ‘You help me and I will help you'. Ní gá a thuilleadh a rá, a léitheoirí.
.