Nathanna Cainte

Táthar ann a chreideann an fógra a deireann go bhfuair gruaig Cheryl Cole ‘its mojo back’, agus táthar ann a chreideann, b’fhéidir, go raibh barraíocht ‘mojo’ de shaghas éigin ag Ashley Cole, an fear a phós sí i 2006.

Ó tharla mé fiosrach faoin bhfocal sin ‘mojo’, chinn mé dhul sa tóir ar leagan Gaeilge daoibh, a léitheoirí, ar fhaitíos go dteastódh sé uaibh, am éigin amach anseo, an dtuigeann sibh. Bhuel, ní féidir an Dómhnallach a shárú agus ba chuici mo chéad ghlaoch, agus mé ag dul i mbun dualgais.

‘Gus!’ ar sí, ar an bpointe boise, ‘Níl gus ar bith ann!’, a dúirt sí.

Ar fhaitíos na míthuisceana, a léitheoir, ní dóigh liom gurb é Ashley, ná gruaig Cheryl, a bhí i gceist aici. Ní raibh ann ach gur iarr mé abairt shamplach uirthi, agus sin an ceann a roinn sí liom.

‘Tá an gus bainte dhó.’ nó ‘Tá an gus ar fad caillte aige’ arsa sí, don té, nó don rud, lena ‘mojo’ imithe, is dócha.

Dar le FGB (lch.680), chaithfeá ‘gus a bheith ionat’ le bheith ‘bold, spirited, self-assured’, agus dá mbeadh tú ag iarraidh ‘to humble someone’s pride’, go gcaithfeá ‘an gus a bhaint as’ - rud nach dtaitneodh le hAshley ar chor ar bith, cheapfainn féin, fear ag a bhfuil ‘gus agus gaisce’,(dash and prowess), agus é ag imirt peile, deirtear.

Maidir le Dinneen (lch. 579) maíonn sé go mbeadh an té ‘gan gus, gan tuis, gan téagar’, bheadh sé ‘without energy, size or substance’, go sábháiltear sinn! Ní luafar ainm Ashley leis an nath sin, mura miste libh, a léitheoirí, mar is léir go bhfuil neart fuinnimh ag an bhfear.

Tháinig mé ar an bhfocal ‘tathag’ in De Bhaldraithe (lch. 318), focal nach bhfuil sa chaint i gConamara, chomh fada agus is eol dom, ach is ‘substance’ atá i gceist leis, mar a bheadh ‘tathag i ndeoch’ (body in drink) nó ‘tathag in argóint’ (weightiness in argument – FGB, lch. 1213).

An taibhse a bheadh gan ‘substance’, bheadh sé gan ‘amhmhaoin’ dar le McCionnaith (1935) (lch.1320) ach an té le ‘no substance in talk’, ní bheadh ‘aon ghéibhís ina chaint’ (lch. 1321), agus d’fhéadfadh sé tarlú nach ‘raibh aon ghéibhís san gcoirce’, chomh maith céanna.

Tá ‘gus’, ‘bracht’, agus ‘téagar’, i bhfoclóir T O’Neill Lane (Larger 1922) agus ‘solidity, firmness’ atá mar mhíniú ann (lch. 1519), ach d’fhéadfadh gur ‘bain siad an tsusmaid as an bhainne le neart uisge’, dá gcaillfí an ‘real essence’ as rud, is dócha; na focail ‘brigh’, ‘substaint’, ‘bunachar’, agus ’susmaid’ ar an leathanach céanna.

Tá an focal sin ‘siosmaid’ i leaba ‘susmaid’ in FGB (lch. 1101), agus ‘common sense’ atá i gceist leis; ‘siosmaid a bheith ionat’ (to have sense); rud a chaill Ashley, b’fhéidir, nuair nár chaill sé a ghus.
.